Augustijns Erfgoed
De Nederlandse Provincie van de Augustijnen is meer dan een eeuw oud. Op verschillende manieren is de augustijnse aanwezigheid zichtbaar in de Nederlanden: in gebouwen, kunstwerken, of organisaties.Ons Lieve Heer op Solder
Het eerste augustijnenklooster op huidig Nederlands grondgebied werd gesticht in Maastricht en bleef ook als langste bestaan, tot aan de Franse tijd. Vijf andere kloosters verdwenen in de zestiende eeuw. Sinds de jaren twintig van de zeventiende eeuw waren er een handvol augustijnen werkzaam in de zielzorg op 'staties' in de Republiek. In de tweede helft van de negentiende eeuw waren er nog maar drie augustijnse parochies over, in Amsterdam, Utrecht en Nieuwendam.
Een nieuwe tijd brak aan toen de Amsterdamse kapelaan pater Bernardus van Eert in 1880 overste van de augustijnenmissie werd. Onder zijn leiding werden de augustijnen in 1895 een zelfstandige provincie. In de twintigste eeuw beleefden de Nederlandse augustijnen een grote numerieke groei, terwijl ze naast het parochiepastoraat ook werkzaam werden in het middelbaar onderwijs, de wetenschap en de missie.
afb: De huiskerk De Star in Amsterdam, nu Ons Lieve Heer op Solder. De eerste priester die verbonden was aan de 'statie' Amsterdam, was de augustijn Petrus Parmentier. Hij bestuurde de statie van 1636 tot 1681 en preekte o.a. in De Star, een kerk in een particulier huis.
700 Jaar augustijnen in Dordrecht
Het oudste augustijnenklooster in Nederland is dat van Dordrecht (1275). Dit complex omvatte tot in de Tachtigjarige Oorlog een kerk, klooster met bijgebouwen rond een kloosterhof en een kloostertuin. Wanneer Dordrecht dan op 25 juni 1572 de zijde kiest van prins Willem van Oranje, kiest de stad ook voor de calvinisten. De augustijnen verlaten haastig de stad en gaan naar Brussel. De laatste prior, Johannes Crabbius wordt gevangen genomen. De 'vrije' steden van Holland willen een Statenvergadering bijeenroepen in Dordrecht en het stadsbestuur stelt de refter van het leegstaande klooster van de augustijnen beschikbaar voor de eerste vrije Statenvergadering van 19 tot 23 juli 1572. De refter wordt omgedoopt in 'Statenzaal'. Op zondag 27 juli 1572 vindt in de Augustijnenkerk de eerste kerkdienst plaats van de gereformeerde religie. Er komt een eind aan 300 jaar augustijns kloosterleven. De locatie 'Het Hof' en een deel van de augustijnse geschiedenis is behouden, ondanks of dankzij die eerste vergadering van de Staten van Holland?
Oude tekening van Dordrecht met de Augustijnenkerk, het klooster (pandhof) en de kloostertuin
Een overzicht van Herman van Duinen
de Wijsgerige kring Eindhoven
De Augustijnen in Eindhoven zijn vanaf begin 20ste eeuw op het gebied van gemeenschapsopbouw zeer actief geweest. Zij bouwden niet alleen een klooster met kerk, de Augustijnen- of Paterskerk, maar ook een middelbare school, het huidige Augustinianum. Zij stonden aan de wieg van de Rita- en Labrehuizen voor de opvang van dak- en thuislozen (nu Stichting Neos), en de zorg voor ouderen i.s.m. Gagelbosch. Op het terrein van de wetenschap richtten ze ,de Wetenschappelijke Bibliotheek Mariënhage op, nu Bibliotheek Augustijns Instituut. Daarnaast waren zeer bekende augustijnen als Kwant, Luijpen, IJsseling als docent filosofie verbonden aan het Theologisch Instituut Eindhoven, een opleiding die ook voor leken openstond. Augustijnen waren ook veelvuldig als spreker te gast bij de Wijsgerige Kring Eindhoven.
Lees verder bij De Augustijnen en de Wijsgerige Kring Eindhoven / door Peter de Wind, secr. WKE
De Thomas a Villanova parochie in Nijmegen
Het boek Toen stond de kerk nog in het midden behandelt de korte maar boeiende geschiedenis van de Thomas van Villanovaparochie. Deze augustijnse kerk en parochie in Nijmegen vormde midden vorige eeuw het middelpunt van het kerkelijke en sociale leven van de Rozenbuurt, Wolfskuil en Willemskwartier. Er ontstond een levendige katholieke gemeenschap maar het chronische geldtekort bleef de parochie parten spelen.
interieur van de voormalige sint Thomas van Villanovakerk in Nijmegen
Lees verder bij de Thomas a Villanovaparochie
Schilder Gerard De San en augustijn Hildebrand Verhoeckx
Met de Franse bezetting van de Zuidelijke Nederlanden worden in 1796 alle kerkelijke instellingen verboden. Mochten er nog kandidaten voor de Orde der Augustijnen zijn geweest, dan zal men hen het intreden in een klooster hebben afgeraden. De toestand is te ongewis en gevaarlijk. Hildebrand Verhoeckx blijkt achteraf de laatste augustijn te zijn geweest die vanuit de Noordelijke Nederlanden in Leuven theologie gaat studeren. Tijdens zijn studie besluit hij in te treden. Een academische carrière ligt in het verschiet voor deze intelligente en integere jongen. Zijn leven neemt een andere wending met de gruweldaden die de Franse soldaten in het klooster begaan en waarvan hij getuige is. Bij een dreigende tweede bezetting vluchten de Leuvense augustjnen naar Duitsland. Hij zal Leuven niet meer terugzien.
Een schilderij van Gerard De San in de Augustinuskerk in Utrecht met het verhaal dat er meer schilderijen waren geweest, en een paar overeenkomsten in de levensloop van Hildebrand Verhoeckx waren reden voor Martijn Schrama, zelf augustijn, om in het Provinicaal Archief van de Nederlandse Augustijnen een onderzoek te starten. Met de weinige beschikbare gegevens van Hildebrand Verhoeckx wordt een breed beeld gegeven van die voor religieuzen moeilijke tijd, eind 18de - begin 19de eeuw in zowel de Zuidelijke als Noordelijke Nederlanden.
Lees verder bij Hildebrand Verhoeckx, een onbekende augustijn
Het fresco in de refter van klooster Mariënhage
Op de omslagfoto van het boek 'Kleine orde met allure' staat het fresco in de refter van klooster Mariënhage. Het is geschilderd in 1937 door van Charles Eyck. Maar wie zijn de afgebeelde augustijnen en augustinessen? Een toelichting bij het fresco van Charles Eyck door Brian Heffernan.